What is a Contract? करार म्हणजे काय? कराराचे फायदे आणि महत्त्वपूर्ण घटक
नमस्कार!
तुम्ही कधी व्यवसाय केला असेल किंवा घर विकत घेतलं असेल तर तुम्हाला “करार” या शब्दाचा नक्कीच अनुभव आला असेल. पण, खरं म्हणजे करार म्हणजे काय? आणि करार करणं का आवश्यक आहे? ह्याबद्दल नेमकं माहीत आहे का? करार हा कोणत्याही व्यवहाराचा एक अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे जो कायदेशीर दृष्टीकोनातून बंधनकारक असतो. चला तर मग, आज आपण कराराचं महत्त्व, त्याचे फायदे आणि करार करताना कोणती काळजी घ्यावी, याबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया.
Table of Contents
कराराची व्याख्या आणि प्रकार:
कायदेशीर कराराची व्याख्या:
करार म्हणजे दोन किंवा अधिक पक्षांमध्ये केलेली एक लिखित किंवा मौखिक संमती आहे ज्यात सर्व संबंधित पक्ष एकत्र येऊन काही गोष्टींचे पालन करायचं मान्य करतात. करार कायदेशीरदृष्ट्या बंधनकारक असतो, म्हणजेच करारातील कोणत्याही अटींचे पालन न केल्यास कायदेशीर कारवाई होऊ शकते.
मौखिक करार vs लिखित करार:
करार मुख्यतः दोन प्रकारात विभागले जातात: मौखिक आणि लिखित.
- मौखिक करार: मौखिक करार हे एकमेकांमधील बोलचाल आणि परस्पर विश्वासावर आधारित असतात. हे सहज केले जाऊ शकतात पण विवादाच्या वेळी सिद्ध करणे अवघड असते.
- लिखित करार: लिखित करार हे कायदेशीर स्वरूपात असतात. लिखित करारामुळे अटी आणि शर्ती स्पष्ट आणि शाब्दिक स्वरूपात असतात, ज्यामुळे भविष्यात वाद उद्भवल्यास सोडवणे सोपे होते.
कराराचे महत्त्व:
कराराचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे दोन किंवा अधिक पक्षांमधील परस्पर सहमती आणि विश्वास निर्माण करणे. करारामुळे व्यवहारातील अटी आणि शर्ती स्पष्टपणे नमूद केल्या जातात, ज्यामुळे गैरसमज आणि वाद कमी होतात. कराराचे कायदेशीर स्वरूप असल्यामुळे पक्षांमध्ये विश्वास निर्माण होतो आणि व्यवहारातील प्रत्येक गोष्टीला एक शिस्त लागते.
कराराचे घटक:
प्रभावी आणि कायदेशीर दृष्टीने वैध करारासाठी काही महत्त्वाचे घटक आवश्यक आहेत:
१. कायदेशीर क्षमता
करारात सहभागी असलेले दोन्ही पक्ष कायदेशीर दृष्ट्या सक्षम असावेत. म्हणजेच, ते प्रौढ, मानसिकदृष्ट्या सक्षम आणि कायदेशीरदृष्ट्या योग्य असले पाहिजेत. अल्पवयीन, मानसिक दृष्ट्या असमर्थ, किंवा कायदेशीरदृष्ट्या अपात्र असलेल्या व्यक्तींसोबत केलेला करार वैध ठरत नाही.
२. ऑफर आणि स्वीकार
कराराची सुरुवात नेहमी एक पक्ष दुसऱ्या पक्षाला ऑफर देऊन करतो. ऑफर करणारा पक्ष त्याच्या अपेक्षा आणि अटी स्पष्टपणे मांडतो. दुसरा पक्ष ही ऑफर स्वीकारतो किंवा नाकारतो. ऑफर आणि स्वीकार दोन्ही पक्षांमध्ये स्पष्ट आणि ठाम असले पाहिजेत.
३. परस्पर सहमती
करार हा दोन्ही बाजूंनी सहमतीने केला गेला पाहिजे. याचा अर्थ असा की कोणताही दबाव, फसवणूक किंवा चुकीच्या माहितीवर आधारित सहमती कराराला अवैध बनवते. परस्पर सहमतीमुळे करार हा बंधनकारक बनतो.
४. कायदेशीर उद्दिष्ट
कराराचं उद्दिष्ट कायदेशीर असणं अत्यावश्यक आहे. म्हणजेच, जर कराराचा उद्देश अवैध कामं, फसवणूक, किंवा कायद्याच्या विरोधात काही करण्याचा असेल तर असा करार कायदेशीरदृष्ट्या अमान्य ठरतो.
५. परतावा (Consideration)
करारामध्ये प्रत्येक पक्षाला काहीतरी परतावा मिळायला हवा, हे एक महत्त्वाचं तत्व आहे. परतावा म्हणजे, एक पक्ष दुसऱ्या पक्षाला काहीतरी देतो, जसे की पैसा, मालमत्ता, सेवा, किंवा अन्य कोणत्याही स्वरूपात. हा परतावा कराराला मान्यता मिळवण्यासाठी आवश्यक आहे.
करार करण्याचे फायदे
करार केल्याने अनेक फायदे मिळतात, ज्यामुळे तुमचे व्यवहार अधिक सुरक्षित आणि सुव्यवस्थित होतात. चला तर मग, करार करण्याचे काही महत्त्वाचे फायदे पाहू.
१. स्पष्टता आणि पारदर्शकता
करारामुळे व्यवहारातील अटी आणि शर्ती स्पष्ट आणि पारदर्शक होतात. सर्व पक्षांच्या जबाबदाऱ्या, अधिकार, आणि अपेक्षा स्पष्टपणे नमूद केल्या जातात, ज्यामुळे गैरसमज किंवा वाद टाळले जातात.
२. कायदेशीर सुरक्षा आणि संरक्षण
करार तुम्हाला कायदेशीर संरक्षण देतो. कराराच्या अटींचं पालन न केल्यास, तुम्ही कायदेशीर कारवाई करू शकता. त्यामुळे तुमचा व्यवहार सुरक्षित राहतो आणि फसवणूक किंवा अनियमितता टाळता येते.
३. जबाबदारी निश्चित करणे
करारामुळे प्रत्येक पक्षाची जबाबदारी आणि अधिकार निश्चित होतात. त्यामुळे प्रत्येकजण आपली भूमिका आणि जबाबदारी स्पष्टपणे जाणून घेतो आणि त्याप्रमाणे काम करतो.
४. संघर्ष निवारण
कराराच्या माध्यमातून वाद उद्भवल्यास त्याचे निराकरण सोपं होतं. करारातील अटी आणि शर्ती स्पष्टपणे लिहिलेल्या असल्यामुळे, वादाच्या परिस्थितीत कायदेशीर आधार घेता येतो.
५. विश्वास वाढवणे
व्यवसाय किंवा कोणत्याही व्यवहारात करारामुळे विश्वास वाढतो. कारण सर्व पक्ष कराराच्या अटींना बांधील असतात आणि त्या अटींचं पालन करणे त्यांचं कर्तव्य असतं.
करार करताना घ्यावयाची काळजी:
करार करताना काही गोष्टींची विशेष काळजी घेणं आवश्यक आहे. योग्य पद्धतीने करार केल्यास तुम्हाला भविष्यात कोणत्याही अडचणींचा सामना करावा लागणार नाही.
१. कायदेशीर सल्लागाराची मदत
करार करण्यापूर्वी कायदेशीर सल्लागाराची मदत घेणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. सल्लागार तुम्हाला करारातील अटी, शर्ती, आणि कलमे नीट समजावतील आणि तुमच्या हिताचे निर्णय घेण्यास मदत करतील.
२. करारातील महत्त्वाच्या कलमे
करारातील महत्त्वाच्या कलमांवर विशेष लक्ष द्या, जसे की रद्द करण्याचे अधिकार, दंड आकारणी, आणि विवाद निराकरणाचे पर्याय. या कलमे करारातील अत्यंत महत्त्वाच्या गोष्टींचं मार्गदर्शन करतात.
३. अटी आणि शर्तींची समज
करारातील सर्व अटी आणि शर्ती नीट समजून घेणं आणि त्यावर सहमती देणं गरजेचं आहे. कोणताही शब्द किंवा वाक्य अस्पष्ट असेल तर त्याचं स्पष्टीकरण मागा.
४. कराराचे पुनरावलोकन
करार करण्यापूर्वी एकदा सर्व अटी आणि शर्तींचे पुनरावलोकन करा. ह्यामुळे तुम्ही कोणत्याही प्रकारच्या फसवणुकीपासून किंवा चुकीच्या माहितीपासून वाचू शकता.
महत्वाच्या लिंक्स:
व्हॉट्सॲप ग्रुप ला सामील व्हा –क्लिक करा.
इतर महत्वाच्या अपडेट्स –क्लिक करा.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:
१. करार तुटल्यास काय करावे?
करार तुटल्यास कायदेशीर सल्लागाराचा सल्ला घ्या आणि योग्य ती कायदेशीर कारवाई करा. न्यायालयीन प्रक्रिया किंवा मध्यस्थीचा पर्यायही निवडता येतो.
२. करार किती काळ वैध असतो?
कराराचा वैध कालावधी करारातील अटींवर अवलंबून असतो. काही करार निश्चित कालावधीसाठी असतात, जसे की एक वर्ष, दोन वर्षे, इत्यादी. तर काही करार अनिश्चित कालावधीसाठी असतात, जोपर्यंत तो रद्द केला जात नाही.
३. करारात बदल करता येतो का?
होय, परस्पर सहमतीने करारात बदल केले जाऊ शकतात. यासाठी नवीन अटी आणि शर्तींचं लिखित स्वरूपात असणं आवश्यक आहे आणि सर्व संबंधित पक्षांची सहमती असणं आवश्यक आहे.
४. कोणते करार अनिवार्य असतात?
काही करार अनिवार्य असतात जसे की, जमिनीची खरेदी-विक्री करार, रोजगार करार, कर्ज करार, आणि भागीदारी करार. हे करार कायद्याच्या अनुसार लेखी स्वरूपात करणे आवश्यक आहे.
५. करारात कायदेशीर त्रुटी असल्यास काय होते?
जर करारात कायदेशीर त्रुटी आढळल्यास, तो करार अमान्य ठरू शकतो. त्यामुळे करार करण्यापूर्वी सर्व अटी आणि शर्ती नीट तपासणे आवश्यक आहे.
करार हा कोणत्याही व्यवहारात महत्त्वाचा घटक आहे. तो तुम्हाला कायदेशीर संरक्षण देतो, पक्षांमधील विश्वास वाढवतो आणि व्यवहारांना एक शिस्त लागते. करार करताना सर्व घटकांची नीट समज घेणे आणि योग्य काळजी घेणे आवश्यक आहे. त्यामुळे, करार करताना कायदेशीर सल्लागाराची मदत घ्या आणि सर्व अटी आणि शर्ती नीट समजून घ्या. यामुळे तुमच्या व्यवहाराला सुरक्षितता आणि विश्वासार्हता मिळेल.
धन्यवाद!
